W ramach projektu edukacyjnego „O tym nie można zapomnieć... - spotkania z kobietami, które przeszły piekło obozów i łagrów.” odbyło się spotkanie dotyczące losów kobiet więzionych w niemieckich obozach koncentracyjnych i sowieckich łagrach. Temat zajęć był następujący: „Inny świat” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego oraz „I boję się snów” Wandy Połtawskiej – los kobiet. Spotkanie dotyczyło literatury obozowej, a szczególnie książek Wandy Półtawskiej „I boję się snów….” oraz Gustawa Herlinga-Grudzińskiego „Inny świat”, a także dodatkowo „Archipelagu Gułag” Aleksandra Sołżenicyna i „Opowiadań kołymskich” Warłama Szałamowa”.
Uczniowie uczestniczący w projekcie zwracali uwagę, na to, jak ważną rolę w zachowywaniu pamięci pełni literatura, zwłaszcza ta zawierająca osobiste świadectwo, w którym utrwalona zostaje historia osoby, jej osobiste przeżycia, sposób rozumienia wydarzeń, próba refleksji nad własnym doświadczeniem, która staje się równocześnie refleksją nad ludzkim losem i naturą człowieka, nad jego zdolnością do największego okrucieństwa, ale równocześnie nad jego zdolnością do walki o własną godność, zachowanie człowieczeństwa w najtrudniejszych warunkach. Pozostając w kręgu literatury, jako podsumowanie tych rozważań warto przypomnieć słowa, wspomnianego również podczas zajęć, Fiodora Dostojewskiego, który doświadczywszy katorgi w carskiej Rosji, niejako przeczuł całe okrucieństwo obozów, które powstaną kilkadziesiąt lat później: „Tyrania to nałóg, potrafi się rozwijać i nareszcie rozwija się w chorobę. Twierdzę, że najlepszy człowiek może wskutek przyzwyczajenia zordynarnieć i stępieć do stanu dzikiej bestii (…) człowiek i obywatel ginie w tyranie na zawsze, powrót zaś do godności ludzkiej, do skruchy, do odrodzenia jest już dla niego prawie niemożliwy. Dodajmy, że przykład, możliwość takiej samowoli działa zaraźliwie na całe społeczeństwo: władza jest tak ponętna. (…) Zalążek katostwa tkwi w prawie każdym współczesnym człowieku” (F. Dostojewski, „Wspomnienia z domu umarłych”).
Anna Gąsior
nauczyciel języka polskiego
